Đông trùng hạ thảo được mệnh danh là “Himalayan gold”, vàng của Himalaya. Tuy nhiên, không phải ai cũng hiểu hết tác dụng của loại thảo dược quý hiếm này. Vậy Đông trùng hạ thảo là gì? Công dụng thế nào và cách dùng ra sao? Hãy cùng Thạc sĩ Bác sĩ Y học cổ truyền Dư Thị Cẩm Quỳnh khám phá ngay trong bài viết sau nhé.
Nội dung bài viết
Đông trùng hạ thảo là một giống nấm mọc kí sinh trên một loài sâu non. Loài dược liệu này được cho là có tác dụng chống oxy hóa và chống viêm. Sở dĩ có tên gọi “đông trùng hạ thảo” là vì vào mùa đông, một số sâu non thuộc chi Hepialus bị nhiễm nấm ký sinh Cordyceps sinensis. Sau đó, loại nấm này sẽ hút chất dinh dưỡng từ bên trong cơ thể ấu trùng và lớn lên theo dạng sợi. sau 1 thời gian – thường là mùa hè, sợi nấm phát triển mạnh nhờ sử dụng dưỡng chất trong xác trùng, nấm thoát ra khỏi xác sâu và vươn lên mặt đất, phát triển thành đông trùng hạ thảo.
Đông trùng hạ thảo được sử dụng từ lâu trong y học cổ truyền Trung Quốc. Ngày nay trên thị trường có rất nhiều thực phẩm chức nắng được chiết xuất từ Đông trùng hạ thảo. Có 400 loài Đông trùng hạ thảo, hầu hết có nguồn gốc từ Bhutan, Trung Quốc, Hàn Quốc, Nepal, Thái Lan và Việt Nam. Loài dược liệu được biết đến nhiều nhất có tên khoa học là Cordyceps sinensis, họ: Ophiocordycipitaceae. Nấm có thân dài bằng ngón tay và thường có màu nâu hoặc nâu hơi nâu.1
Đông trùng hạ thảo (Cordyceps sinensis)
Tác dụng dược lý ghi nhận đối với Đông trùng hạ thảo Trung Quốc.
Thử nghiệm trên động vật cho thấy, loại dược liệu này làm nhịp tim thỏ chậm lại nhưng tăng rõ rệt lượng máu bơm trong một nhịp của tim.
Kết quả trên phù hợp với kinh nghiệm cổ truyền của nhân dân nói rằng Đông trùng hạ thảo chữa khỏi bệnh đau tim.
Đông trùng hạ thảo được cho là có tác dụng chống viêm và chống oxy hóa mạnh. Cả hai đều có thể giúp ngăn ngừa hoặc điều trị ăng huyết áp. Nhiều lợi ích trong số này là do một hợp chất được gọi là cordycepin, có thành phần phân tử tương tự như adenosine. Giống như adenosine, cordycepin dường như có thể làm giãn mạch máu, cải thiện tuần hoàn và giảm huyết áp.
Thử nghiệm trên động vật cho thấy Đông trùng hạ thảo làm dãn khí quãn, nếu dùng phối hợp thì làm tăng hiệu quả của thuốc dãn khí quản.
Kết quả thí nghiệm phù hợp với công dụng theo Y học cổ truyền chữa ho, tiêu đờm, bảo vệ phổi.
Đông trùng hạ thảo có tác dụng ức chế rõ rệt.
Các nghiên cứu sơ bộ cho thấy Đông trùng hạ thảo có thể bảo vệ chống lại một số loại ung thư.
Theo một nghiên cứu năm 2008 được công bố trên Tạp chí Vi sinh vật và Công nghệ Sinh học, chiết xuất từ loại dược liệu này có thể kích hoạt quá trình apoptosis (chết tế bào) ở các tế bào ung thư vú trong các nghiên cứu trong ống nghiệm.
Kết quả tương tự cũng được thấy với các tế bào ung thư ruột kết. Chất cordycepins trong nấm Đông trùng hạ thảo cũng có vẻ là chất độc đối với các tế bào ung thư máu.
Những thí nghiệm trên động vật cho thấy đông trùng hạ thảo có nhiều lợi ích cho sức khỏe
Đông trùng hạ thảo tươi : 480.000 VNĐ
Đông trùng hạ thảo khô: 1.800.000 VNĐ/20g.
(Giá chỉ mang tính chất tham khảo và có thể thay đổi theo thời điểm).
Ngoài Đông trùng hạ thảo tươi và sấy, bạn cũng có thể mua ở dạng viên nang, viên nén hoặc bột. Chế phẩm Đông trùng hạ thảo có thể được pha trộn thành sinh tố hoặc pha thành trà.
Loại 1: Có nguồn gốc du nhập từ Trung Quốc.
Loại 2: Có nguồn gốc Việt Nam.
Sống trên thân cây chít (một loại lau). Tên khoa học của cây chít là Thysannoloena maxima O.Kuntze họ Lúa Poaceae.
Đông trùng hạ thảo Trung Quốc (Cordyceps) là một giống nấm mọc kí sinh trên sâu non của một loại sâu thuộc họ Sâu cánh bướm. Nấm và sâu hợp sinh với nhau. Vào mùa đông, con sâu non nằm dưới đất, nấm phát triển vào toàn thân con sâu để hút chất trong con sâu làm cho con sâu chết. Đến mùa hạ, nấm sinh cơ chất (stroma) mọc lên khỏi mặt đất, nhưng gốc vẫn dính liền vào đầu sâu, đào lấy cả cả xác sâu và nấm mà dùng.
Vị thuốc như vậy gồm phần sâu non 2.5 – 3 cm, đường kính 3 – 5 mm, màu vàng nâu hay xám nâu. Từ đầu con sâu mọc ra một thân nấm hình trụ, đăc biệt có khi 2 hay 3 con sâu. Thân nấm thường dài 3 -6 cm, có thể dài tới 11 cm. Phía dưới thân nấm có đường kính 1.5 – 4 mm, phía trên phình to ra, cuối cùng lại thon gọn, cả phần này dài 10 – 45 mm, đường kính 2.5 – 6 mm. Nếu còn non thì đặc, nếu già thì thân rỗng. Dùng kính hiển vi, ta sẽ thấy phần phình to này có vỏ sần sùi, có những hạt nhỏ là tử nang xác và dài 0.5 – 3.5 mm.
Tử nang xác hình trứng hay hơi tròn, dài 380 – 550 micromet. Đường kính 140 – 240 micromet. Trong tử nang xác có chứa các nang hình sợi có cuống ngắn dài 240 – 485 micromet, đường kính 12 – 15 micromet. Trong nang có nhiều nang bào tử có nhiều vách riêng biệt dài 17 – 47 micromet, dường kính 5 – 6 micromet.
Mô tả Đông trùng hạ thảo Trung Quốc
Cây chít cao như cây bông lau, tháng 3 – 4 có bông vọt lên. Thường vào tháng 11 – 12 vào rừng thấy những cây chít nào cụt, không có búp thường là có sâu ẩn bên trong thân. Cắt ngang thân từ chỗ cành đến ngọn dài 50 – 60 cm. Đem về xé đôi thân thấy con sâu ở bên trong. Thực ra đó mới chỉ là nhộng của con sâu. Sâu này đẻ trứng ở vỏ cây, nhộng nở ra chui vào và sống trong thân cây qua mùa đông.
Nhộng màu vàng trắng, dài khoảng 35 mm.
Hình ảnh nhộng từ cây chít
Tại Trung Quốc, loại dược liệu này thường gặp ở rừng ẩm ướt các tỉnh Tứ Xuyên, Vân Nam, Tây Khang, Tây Tạng, Nepal, dãy Himalaya nhiều nhất ở Tứ Xuyên và Tây Khang.
Qua sự phân bố ở Trung Quốc, chúng ta chú ý phát hiện tại một số ẩm ướt ở các tỉnh biên giới.
Vị thuốc bao gồm cả nấm và sâu, hái vào mùa tháng 6 – 7. Rửa sạch, phơi khô, phun rượu vào rồi phơi khô hẳn. Bó thành từng bó 10 – 15 con.
Hàng năm tại Thất Khê, Lạng Sơn hay Hòa Bình. Nhân dân ta thu hoạch và bán loại dược liệu này.
Thả nhộng vào nước muối để rửa sạch. Sau đó rang hoặc sấy khô. Tẩm mật ong rồi lại sấy khô. Cuối cùng ngâm sâu này vào rượu sẽ thấy các chất béo nổi lên như mỡ nước luộc gà.
