PGS.TS. TRẦN THỊ THU HÀ ĐƯỢC VINH DANH TRONG DANH SÁCH 100 NHÀ KHOA HỌC CHÂU Á

17/11/2021

Tạp chí khoa học Asian Scientist (Singapore) vinh danh 5 nhà khoa học của Việt Nam nằm trong danh sách 100 nhà khoa học của Châu Á.

Danh sách này nhằm tôn vinh các nhà khoa học, các nhà lãnh đạo có những nghiên cứu góp phần giải quyết các vấn đề nóng trên thế giới, trong đó có phòng chống dịch COVID- 19.

Người được vinh danh trong danh sách này phải có giải thưởng quốc gia hoặc quốc tế trong năm 2020. Ngoài ra, người được vinh danh phải có thành tích đáng kể trong phát hiện khoa học hoặc là người dẫn đầu trong giới học thuật/ lĩnh vực.

5 nhà khoa học Việt Nam vào top 100 nhà khoa học xuất sắc nhất châu Á năm nay là PGS.TS Trần Thị Thu Hà (Đại học Thái Nguyên); PGS.TS.BS Vương Thị Ngọc Lan (Đại học Y Dược TP.HCM); PGS.TS Lê Thị Quỳnh Mai (Viện Vệ sinh Dịch tễ Trung ương); PGS.TS Phạm Tiến Sơn (Đại học Đà Lạt); TS Nguyễn Trương Thanh Hiếu (Đại học Tôn Đức Thắng).

PGS.TS. TRẦN THỊ THU HÀ ĐƯỢC VINH DANH TRONG DANH SÁCH 100 NHÀ KHOA HỌC CHÂU Á

Chân dung 5 nhà khoa học của Việt Nam lọt top 100 nhà khoa học châu Á có thành tích nghiên cứu xuất sắc (Ảnh: Dân trí)

Ở lĩnh vực Nông nghiệp, PGS.TS Trần Thị Thu Hà là người được trao Giải thưởng Kovalevskaia năm 2019 nhờ công trình nghiên cứu về nhân giống và thâm canh các loại cây dược liệu, phát triển các loại cây thuốc địa phương.

Đây là năm thứ 6 liên tiếp Tạp chí Asian Scientist vinh danh các nhà nghiên cứu xuất sắc nhất châu Á. Các nhà khoa học khác đến từ khắp châu Á như: Trung Quốc, Ấn Độ, Malaysia, Singapore, Nhật Bản, Hàn Quốc, Philippines, Bangladesh, Hồng Kông, Sri Lanka, Indonesia, Thái Lan.

PGS-TS Trần Thị Thu Hà - Nhà khoa học tâm huyết với cây dược liệu

PGS, TS Trần Thị Thu Hà là nhà khoa học nữ đầy tâm huyết, say mê trong nghiên cứu và bảo tồn, nhân giống các loại cây gỗ, dược liệu quý ở Việt Nam.

PGS, TS Trần Thị Thu Hà, Viện trưởng Viện Nghiên cứu và Phát triển lâm nghiệp, Trường đại học Nông Lâm (Đại học Thái Nguyên) là nhà khoa học nữ đầy tâm huyết, say mê trong nghiên cứu và bảo tồn, nhân giống các loại cây gỗ, dược liệu quý ở Việt Nam. Thành tựu đáng chú ý là nghiên cứu, lai tạo và nuôi trồng thành công 40 loại cây dược liệu quý của Việt Nam, mang lợi ích kinh tế cao.

Với những cống hiến đó, PGS, TS Trần Thị Thu Hà vinh dự được Hội LHPN Việt Nam trao giải thưởng Kovalevskaia năm 2019 vào ngày 19/5.

PGS.TS. TRẦN THỊ THU HÀ ĐƯỢC VINH DANH TRONG DANH SÁCH 100 NHÀ KHOA HỌC CHÂU Á

PGS, TS Trần Thị Thu Hà vinh dự được Hội LHPN Việt Nam trao giải thưởng Kovalevskaia năm 2019 vào ngày 19/5. (Ảnh: Internet)

Hình ảnh PGS, TS Trần Thị Thu Hà bắt đầu công việc từ 6h sáng để kiểm tra vườn ươm giống, khu khảo nghiệm giống và kết thúc công việc vào lúc đêm muộn ngay tại phòng thí nghiệm đã quen thuộc tại Viện Nghiên cứu và Phát triển lâm nghiệp.

Thời gian đầu khi làm việc ở Trường đại học Nông Lâm, chị Thu Hà tập trung vào công tác bảo tồn và nghiên cứu về những cây gỗ, với mục tiêu tuyển chọn và lai tạo những giống gỗ tốt phục vụ cho công tác trồng rừng, giúp bà con xóa đói, giảm nghèo. Năm 2008, sau khi hoàn thành chương trình tiến sĩ ở Ðại học quốc gia Australia trở về nước, chị đã sáng lập và phát triển Viện Nghiên cứu và Phát triển lâm nghiệp theo cơ chế tự chủ. PGS, TS Trần Thị Thu Hà cho biết chị luôn trăn trở làm thế nào để lai tạo được giống dược liệu quý cho năng suất cao.

"Giao thông ở vùng cao khó khăn thì tại sao chúng ta không phát triển những cây lâm sản ngoài gỗ hay chính những cây dược liệu quý của Việt Nam nằm trong Sách đỏ hàng ngày hàng giờ đang mất dần. Người dân chỉ biết khai thác đến một lúc nào đó không còn nguồn dược liệu quý nữa. Suốt 10 năm qua chúng tôi ấp ủ theo đuổi làm thế nào đó nhân ra được các giống dược liệu quý này", PGS, TS Trần Thị Thu Hà chia sẻ.

Chính điều này đã thôi thúc PGS, TS Thu Hà ngày đêm nghiên cứu, tuyển chọn, lai tạo và nuôi trồng thành công 40 loại cây dược liệu quý của Việt Nam, mang lợi ích kinh tế cao như: Thông đất, lan kim tuyến, gừng gió, thất diệp nhất chi hoa, sa nhân tím, sói rừng, kim ngân hoa, sâm Ngọc Linh…

Bên cạnh đó, PGS-TS Thu Hà còn tập trung nghiên cứu và ứng dụng sinh học phân tử và hóa sinh phân tử vào xác định đúng loài và hoạt tính dược liệu phục vụ cho việc tạo ra giống tốt, trồng với quy mô công nghiệp, giúp phát triển ngành dược liệu của Việt Nam. Sau khi đã tạo ra những cây giống có chất hoạt tính dược liệu cao, chị Thu Hà đã đưa ra quy trình trồng dược liệu ở quy mô lớn để tạo việc làm cho người dân. Chị cũng đã đi đến vùng sâu, vùng xa hướng dẫn cho người dân bản địa cách trồng các loại giống dược liệu, thu mua sản phẩm của họ và liên kết với những công ty, tập đoàn lớn để chế biến dược liệu thành các loại thực phẩm chức năng, thuốc… có nguồn gốc xuất xứ rõ ràng.

Viện nghiên cứu của PGS, TS Thu Hà đã hỗ trợ thành lập doanh nghiệp khoa học đầu tiên của tỉnh Thái Nguyên (Công ty cổ phần Nông lâm nghiệp và Môi trường Việt Nam). Đồng thời, mở rộng thêm hai chi nhánh ở Hà Giang và Quảng Nam.

PGS, TS Trần Thị Thu Hà cho biết: "Hiện nay hệ thống của chúng tôi đang thương mại và cung cấp hệ thống đặc biệt về giống, các sản phẩm tại hơn 30 tỉnh trên cả nước. Mơ ước của chúng tôi là những sản phẩm của người dân không chỉ tiêu thụ ở trong nước mà còn tiến tới thị trường nước ngoài. Đây là bài toán để giải quyết phát triển kinh tế xã hội cho đồng bào vùng sâu vùng xa. Đó là mơ ước đồng bào dân tộc có thể sống trên mảnh đất của mình".

Với vai trò là Viện trưởng Viện nghiên cứu, chị Thu Hà luôn sẵn sàng mở ra những cơ hội việc làm cho các bạn trẻ đam mê với công tác nghiên cứu sau khi ra trường và tạo ra môi trường làm việc cho nghiên cứu sinh, học viên, sinh viên trong nước và quốc tế vừa học vừa làm.

Chia sẻ về những đóng góp và thành tích của PGS, TS Thu Hà, Hiệu trưởng Trường đại học Nông Lâm (Ðại học Thái Nguyên) PGS, TS Trần Văn Ðiền, cho biết: "Chúng tôi rất tự hào về PGS, TS Thu Hà - một nhà khoa học, một nhà giáo và cũng là nhà quản lý có trách nhiệm với tất cả các công trình nghiên cứu, tâm huyết tìm tòi những vấn đề mới, sáng tạo để phát triển ngành lâm nghiệp ở Việt Nam. Các công trình nghiên cứu tạo ra giống cây lâm nghiệp, cây dược liệu, quy trình sản xuất các sản phẩm dược liệu của PGS, TS Thu Hà mang tính ứng dụng cao ở các tỉnh miền núi phía bắc và được địa phương công nhận và áp dụng”.

Ðến nay, PGS, TS Trần Thị Thu Hà cùng tập thể cán bộ ở Viện Nghiên cứu và Phát triển lâm nghiệp đã bảo hộ và được cấp 12 bằng Bảo hộ giống dược liệu quý của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn và đưa vào sản xuất, kinh doanh. Ðồng thời, chị là tác giả chính của 7 bằng độc quyền Giải pháp hữu ích do Cục Sở hữu trí tuệ, Bộ Khoa học và Công nghệ cấp.

Với những đóng góp của cho ngành lâm nghiệp nước nhà 20 năm qua, PGS, TS Trần Thị Thu Hà xứng đáng được nhận Giải thưởng Kovalevskaia – giải thưởng dành tặng cho những tập thể, cá nhân nữ khoa học gia xuất sắc trong nghiên cứu và ứng dụng khoa học vào thực tiễn cuộc sống.

Người phụ nữ tâm huyết cống hiến cho khoa học

PGS.TS Trần Thị Thu Hà hướng dẫn sinh viên nghiên cứu.

Trở về nước sau khi hoàn thành chương trình nghiên cứu sinh tiến sĩ tại Đại học quốc gia Australia, PGS.TS Trần Thị Thu Hà, Viện trưởng Viện Nghiên cứu và Phát triển lâm nghiệp thuộc Trường Đại học Nông Lâm Thái Nguyên (Đại học Thái Nguyên) dành trọn sự nghiệp cho giảng dạy và nghiên cứu khoa học ứng dụng, đóng góp hiệu quả cho phát triển kinh tế, xã hội và đổi mới chính sách ở nhiều tỉnh miền núi.

PGS.TS. TRẦN THỊ THU HÀ ĐƯỢC VINH DANH TRONG DANH SÁCH 100 NHÀ KHOA HỌC CHÂU Á

PGS.TS. Trần Thị Thu Hà và Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam tại lễ tôn vinh "Nhà khoa học của nhà nông" lần thứ ba, năm 2021. (Ảnh: Internet)

Luôn tận tâm cống hiến

Là người con xứ Nghệ, PGS.TS Trần Thị Thu Hà tâm sự: “Tôi thấy giá trị của cuộc sống là được đóng góp cho xã hội, giúp người dân, đặc biệt là đồng bào dân tộc thiểu số ở miền núi khai thác được lợi thế về đất đai, khí hậu để phát triển kinh tế, cải thiện đời sống”. Với quan niệm đó, chị Hà đã say mê, tận tâm, dấn thân nghiên cứu nên trong khoảng 12 năm trở lại đây đã công bố 55 bài báo khoa học ở trong và ngoài nước, trong đó có 20 bài đăng trên tạp chí nước ngoài.

Đặc biệt, chị đã chủ trì 14 đề tài, dự án, tham gia thực hiện một số dự án chuyển giao khoa học công nghệ cấp tỉnh và cấp bộ, là chủ nhiệm của bảy Bằng độc quyền giải pháp hữu ích cho các sáng chế được Cục Sở hữu trí tuệ (Bộ Khoa học và Công nghệ) cấp, là tác giả chính của 12 bằng bảo hộ giống dược liệu quý được cấp bằng bảo hộ của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn và đã được đưa vào sản xuất, kinh doanh.

Từ nghiên cứu của PSG.TS Hà, đến nay có 21 quy trình nhân giống và nuôi trồng loài cây gỗ và lâm sản ngoài gỗ, dược liệu được áp dụng vào thực tiễn. Các quy trình được ứng dụng thông qua các dự án chuyển giao khoa học kỹ thuật ở nhiều tỉnh miền núi phía bắc và miền trung. Là chủ biên và tham gia biên soạn chín giáo trình, sách chuyên khảo và sách tham khảo; đã và đang hướng dẫn 35 luận văn thạc sĩ, ba luận án tiến sĩ.

Trong sự nghiệp của mình, PGS.TS Hà tâm huyết nghiên cứu, chọn giống, nhân giống cây lâm nghiệp để giúp đồng bào dân tộc thiểu số các tỉnh miền núi phía bắc khai thác hiệu quả tiềm năng đất lâm nghiệp rộng lớn để phát triển kinh tế, cải thiện cuộc sống.

Đề tài cấp bộ “Đánh giá khả năng sinh trưởng và tính thích ứng của các xuất xứ keo tai tượng và các dòng keo lai tại Tuyên Quang” do chị Hà chủ trì, ứng dụng hiệu quả, được cấp ủy, chính quyền, đồng bào dân tộc thiểu số ở địa phương đánh giá cao. Chị Hà còn tiến hành khảo nghiệm nhiều lô hạt giống keo lá tràm, keo lưỡi liềm, bạch đàn, thông... ở vùng cao, phục vụ cho trồng rừng và hoàn trả các vùng khai thác quặng ở nhiều tỉnh như Thái Nguyên, Hà Giang, Tuyên Quang, Quảng Nam.

Để cung cấp giống chất lượng cao, PGS.TS Trần Thị Thu Hà cùng cộng sự đã tập trung nghiên cứu nhân giống in vitro thành công ở quy mô công nghiệp các dòng keo lai và bạch đàn lai. Từ đây, hằng năm cung cấp từ 8-10 triệu cây giống chất lượng cao cho các tỉnh miền bắc và miền trung.

Hướng nghiên cứu, nuôi trồng, nhân giống các loài dược liệu quý trong sách đỏ Việt Nam, có giá trị kinh tế cao, nguy cơ bị tuyệt chủng như lan kim tuyến, đinh lăng, gừng gió của chị Hà cũng đạt kết quả thiết thực. Qua đó, các giống dược liệu quý có hàm lượng dược tính cao, khả năng kháng bệnh tốt này được chọn tạo, ươm giống gốc với ba quy trình công nghệ nhân giống in vitro cho hệ số nhân giống cao, chất lượng ổn định, phục vụ sản xuất quy mô lớn.

Nghiên cứu của PGS.TS Hà về ứng dụng sinh học phân tử và hóa sinh phân tử để lai tạo, nhân giống phục vụ bảo tồn và phát triển một số loài cây dược liệu quý bản địa, có hoạt tính cao, tạo ra giống tốt với quy mô công nghiệp, giúp phát triển ngành dược liệu của Việt Nam đã đăng ký được 11 đoạn gen đặc trưng thông đất trên ngân hàng gen NCBI, xác định được sáu xuất xứ có hàm lượng Hupezin A cao, xây dựng được vườn giống gốc cây thông đất tối ưu phục vụ công tác lai tạo và nhân giống.

Là chủ nhiệm đề tài khoa học cấp quốc gia: “Nghiên cứu khai thác và phát triển nguồn gen mai cây tại một số tỉnh miền núi phía bắc”, PGS.TS Hà đã xây dựng các hướng dẫn kỹ thuật về nhân giống, trồng thâm canh, khai thác và sơ chế măng mai; xây dựng các mô hình vườn sưu tập kết hợp khảo nghiệm giống mai cây và mô hình trồng thâm canh lấy thân và măng.

Đây là mô hình tốt, vừa cho thu nhập cao, vừa bảo vệ môi trường sinh thái và đa dạng sinh học, tạo ra giá trị lớn cho người trồng rừng, có thể thu nhập từ 100-150 triệu đồng/ha/năm ở vùng núi cao các tỉnh Thái Nguyên, Bắc Kạn, Hà Giang, phục vụ tiêu dùng và xuất khẩu. Bên cạnh đó, chị còn “Đỡ đầu” nhiều doanh nghiệp, hợp tác xã ở vùng cao

Không chỉ xuất sắc trong nghiên cứu khoa học, PGS.TS Trần Thị Thu Hà còn là nhà quản lý giỏi khi xây dựng Viện Nghiên cứu và Phát triển lâm nghiệp (trực thuộc Đại học Nông lâm Thái Nguyên - Đại học Thái Nguyên), ban đầu từ ba cán bộ lên 100 cán bộ, là đơn vị tự chủ về ngân sách trong trường đại học từ 12 năm qua. Viện Nghiên cứu và Phát triển Lâm nghiệp thuộc Đại học Nông lâm Thái Nguyên giờ đây trở thành đơn vị nghiên cứu trong lĩnh vực lâm nghiệp có uy tín ở Việt Nam.

PGS.TS. TRẦN THỊ THU HÀ ĐƯỢC VINH DANH TRONG DANH SÁCH 100 NHÀ KHOA HỌC CHÂU Á

PSG.TS Trần Thị Thu Hà (bên trái) say mê nghiên cứu giống cây lâm nghiệp.

PGS.TS Thu Hà “đỡ đầu” định hướng khoa học, giúp thành lập Công ty CP Nông lâm nghiệp và Môi trường Việt Nam, doanh nghiệp khoa học đầu tiên của tỉnh Thái Nguyên, sau đó doanh nghiệp này mở rộng hai chi nhánh ở Hà Giang, Quảng Nam.

Qua đó, giúp hàng trăm kỹ sư mới ra trường là phụ nữ người dân tộc thiểu số làm chủ công nghệ về lĩnh vực giống, nông lâm nghiệp, tạo ra việc làm người dân địa phương. Chị đã và đang tích cực hỗ trợ về khoa học công nghệ và định hướng các sản phẩm chủ lực cho ba hợp tác xã ở Yên Bái, Lào Cai, Hà Giang.

Chị Hà còn là trưởng nhóm chuyên gia triển khai nhiều hoạt động tư vấn chuyển giao khoa học công nghệ cho các dự án cấp quốc gia, cấp tỉnh và các tổ chức quốc tế ở các vùng núi xa xôi hẻo lánh, tập trung vào đối tượng người nghèo tại 26 tỉnh trong cả nước.

Với việc chủ trì hai đề tài nghiên cứu về đánh giá tác động của chính sách đối với quản lý rừng và cộng đồng vùng cao ở vùng núi phía bắc và Tây Nguyên, PGS.TS Trần Thị Thu Hà còn góp công không nhỏ trong việc đưa ra các giải pháp phát triển sinh kế cho người dân. Đó là trồng rừng, đa dạng các loại cây trồng trên một đơn vị diện tích, trồng thâm canh và xen canh các loại cây đặc sản tạo thu nhập cao kết hợp tạo nguồn sinh thủy, mô hình nông lâm kết hợp, trồng cây dược liệu dưới tán rừng.

Tâm huyết, tận tụy cho khoa học, chị còn là tác giả của nhiều đề tài xây dựng các chiến lược, định hướng phát triển lâm nông, lâm nghiệp và phát triển rừng bền vững, tạo sinh kế cho người dân vùng cao tại nhiều địa phương trong cả nước; đóng góp xây dựng cơ sở dữ liệu giống cây trồng lâm nghiệp ở Việt Nam.

PGS.TS Trần Văn Điền, Hiệu trưởng Trường Đại học Nông lâm Thái Nguyên (Đại học Thái Nguyên) cho biết: “PGS.TS Trần Thị Thu Hà là một tấm gương nhà giáo, nhà quản lý, nhà nghiên cứu tâm huyết, dấn thân, đặc biệt là mong muốn cống hiến cho sự phát triển, cải thiện hơn nữa đời sống nhân dân. Với những cống hiến của mình, chị được Thủ tướng Chính phủ, Bộ Giáo dục và Đào tạo, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tặng nhiều bằng khen. Đặc biệt, chị là nhà khoa học nữ xuất sắc được tặng giải thưởng Kovalevskaia”.

PGS.TS. TRẦN THỊ THU HÀ ĐƯỢC VINH DANH TRONG DANH SÁCH 100 NHÀ KHOA HỌC CHÂU Á